Ania ti Maal-alam iti Indie Publishing?

Ni ARIEL S. TABAG
(Papel iti Maika-45 a Kombension Nasional ti GUMIL Filipinas, Gonzaga, Cagayan, Abril 19-21, 2013)


INDEPENDENT Publishing daytoy Indie publishing. Isu daytoy ti ar-aramiden dagiti small press, wenno indie publishers wenno independent press. Saan a lumbes ngem sangapulo a titles ti mairuarda iti tinawen.

Iti Filipinas, isuda dagiti SAAN nga agnagan iti Anvil Publications, Phoenix Publishing, Adarna Books, Rex Publishing ken dadduma pay a dadakkel a kompania iti panagipablaak.

Nupay kasta, kas met laeng kadagiti dadakkel a publisher, addaan met laeng dagiti indie publishers wenno small press kadagiti mangarisit kadagiti maipablaak a libro, bayadanda ti autor, agganansiada babaen ti panaglakoda kadagiti kopia ken masansan a saanda a kukua ti copyright ti libro no di ketdi agtalinaed iti autor.

Sabali ketdi ti self-publishing wenno vanity publishing. Ti maysa nga autor ti mangigasto iti pannakaipablaak ti bukodna a libro ket agilako kadagiti gagayyemna.

Gagangay a dagiti indie publishers, ag-concentrate-da iti sumagmamano laeng a genre. Kas pangarigan, libro dagiti dandaniw, sarita ken nobela.

Iti indie, kabaelan wenno nalaklaka met a maiserrek dagiti tema wenno klase ti sinurat a di unay pagaayat ti masa. Kas pangarigan, ni Charles Bukowski a mannaniw, ad-adda nga indie publishing ti pangiruruaranna kadagiti dandaniwna nga addaan iti ispesipiko a following wenno fan base.

Ti Indie Publishing iti Filipinas
Kas met laeng iti ilulutuad dagiti indie movies, limtuad metten dagiti indie books iti Filipinas. Naglaok ketdi nga indie publishing ken self-publishing. Adda dagiti addaan iti ISBN, adda dagiti awanan iti ISBN.

Dagiti mannurat a Tagalog a kas kada Mark Angeles, Norman Wilwayco ken Adam David, impablaakda dagiti libroda ket nagilakoda iti online kas iti FB ken Twitter.

Kas kadagiti adda iti sabali a pagilian, ti namkuatan dagitoy nga autor nga ipablaak ti bukodda a libro ket ti kinawaya a mangipablaak iti maysa a sinurat a saanen a rebbengna a biangan dagiti editor wenno publisher. Adda ketdi dagiti sakbayna nga inruar kas indie, pinadasda ti nagidatag kadagiti dadakkel a publishers. Daksanggasat ta saan a naawat dagiti sinuratda gapu ta iti panagkuna dagiti publisher, awan ti gumatang kadagiti sinuratda.

Ti Indie Publishing iti Ilokandia
Ti GUMIL Filipinas ti nangipauso iti indie publishing iti Ilokandia a nalabit immun-una pay ngem dagiti Tagalog. Nupay kas kadagiti Tagalog, naglaok ketdi nga indie publishing ken self-publishing daytoy. Agtitipon ti duapulo a mannurat, kas pangarigan. Agtutulagda a panidna-bayadanna, maiprinta ti sangaribu a kopia a pagbibingayan met dagitoy duapulo a mannurat dagiti libro, segun iti gatad a naitagnawana. Ad-adda a lakuanda dagiti gagayyemda. Adda pay ketdi dagiti dadduma a mangiregalo lattan kadagiti bingayda a libro.

Gapu daytoy iti kaawan ti publisher a mangayat a mangipablaak kas libro kadagiti Ilokano a sinurat.

Nagtultuloy daytoy nga estilo dagiti Gumiliano agingga iti agdama ket naam-ammo pay ketdin a Cooperative Publishing wenno Tagnawa.

Ti makadakes laeng iti daytoy Tagnawa ti GUMIL Filipinas, kaaduan a maipablaak ket dagiti naipablaaken iti Bannawag. Agbalbalin ngarud no kua daytoy libro babaen ti Tagnawa a lakasa dagiti sinurat dagiti Gumiliano ket saan nga alternatibo a pablaakan kadagiti sinuratda.

Adda met sumagmamano nga indie publishers iti Ilokandia kas pangarigan ti TMI, El Nino Publishing, Saniata Publications ken dadduma pay. Ti El Nino Publishing ti nangiruar kadagiti libro daydi Dios ti aluadna a Reynaldo A. Duque a kaaduan kadagitoy ti maipanggep iti panagsurat a saan pay a naipablaak. As of date, dagiti tallo a titles nga inruar ti Saniata Publications ket saan pay met a naipablaak iti Bannawag wenno sabsabali pay a magasin.

Indie Publishing kas Alternatibo ken Ayuda a Pablaakan
Kadagiti mannurat nga Ilokano, sumagmamano pay laeng a pakiramanan da Aurelio S. Agcoili, Jaime Raras, Joel Manuel, Imelda Toledo ken daytoy numo ti nangiruar iti bukodda a libro. Wenno iti ababa a pannao, isuda ti nangigasto iti bukodda a libro. Daksanggasat laeng ta kaaduan kadagitoy, kas met laeng kadagiti nagtitinnulongan dagiti Gumiliano, kaaduan a naipablaaken iti Bannawag dagiti impablaakda.

Kayatmi a dakamaten ditoy ti pammati ti Saniata Publications nga agbalin koma ti indie publishing kas alternatibo ken ayuda ti Bannawag ken dadduma pay a pablaakan a pangiruaran kadagiti sinurat dagiti Ilokano.

Partikular iti Bannawag, saan daytoy a maaguantaan nga iruar amin a sinurat dagiti Ilokano. Ken kangrunaanna, saan a kas karina a nawaya nga agiruar kadagiti klase ti sinurat nga adda laokna a seks, violence ken panagrebelde. Kasta met a saan a basta makairuar kadagiti baro ken di maaw-awatan a genre iti Ilokano Literature.

Ket daytoy koma ti yabaga dagiti adda iti indie publishing.

Ti Pagimbagan ken Pagdaksan ti Indie Publishing
Iti biang ti pagimbagan, umuna, nawaya ti autor nga iruar ti kayatna a sinurat. Awan ti pagam-amkanna nga editor wenno publisher a di mangayat iti sinuratna gapu ta naglaon kadagiti seksual, subersibo ken sobra ti kinabayolentena a teksto.

Maikadua, gapu ta tumulong ti autor iti panagilako, ad-adu wenno dakdakkel ti mapadekketna.

Maikatlo, ad-adu ti mairuar a Ilokano titles.

Iti met biang ti pagdaksan, umuna, narigat ti aglako. Adda met ketdi sumagmamano a bookstore a nakasagana a mangiruar kadagiti indie books. Ngem ad-adda a ti autor ken kakaduana ti aglako ket narikut ti agipadala. Naimbag ketdi ta addan online a paglakuan kas iti Facebook.

Maikadua, limitado ti makabasa. Nupay saan met a question koma daytoy ta isu ngarud a pinilim ti indie publishing ta adda ispesipiko laeng nga audience a kayatmo a makabasa iti librom ket saan a para iti general readership.

Tapno Agballigi
Kadatayo nga Ilokano, ad-adda ketdi latta a vanity publishing ti pagtinnagan dagiti sinurattayo. Ta awan met uray dagiti indie publishers wenno small press a manggatang kadatayo kadagiti sinurattayo tapno makaammodan a mangipablaak ken agilako.

Nasayaat laeng ta adda kas iti GUMIL Filipinas ken Saniata Publications a mabalintayo a pagpatulongan mainaig iti ISBN tapno iti kasta, makuna a legal ti librotayo.

Karit ngarud koma dagiti autor nga Ilokano a kayatna ti agilibro, masapul a masursuro dagiti sumaganad:
1. Ti agbalin nga editor ti bukod a sinurat. Gapu ta awanen dagiti editor a mangarisit iti sinuratmo, masapul a sika mismon ti mangedit iti sinuratmo. No dimo met kabaelan, agumbika kadagiti gagayyemo ta isuda la bassiten ti mangedit wenno mangkita iti manuskritom sakbay a maipablaak.

2. Tapno makainutka, sursuruem ti agbalin a teki. Umuna, masapul nga ammom ti ag-layout.  Wenno adda manen gayyemmo nga ammona ti aglayout ken agdesinio iti libro.

3. Manglukat iti account iti Facebook. Ket ditoy nga agilako iti libro.

4. Umasideg kadagiti indie bookstores. Iti agdama, dagitoy ti kontakmi a babassit a bookstore nga agilaklako kadagiti libro nga iruruarmi—Samtoy Books, Mt. Cloud Bookshop, Bookay-Ukay, Chapter IX Booksandmore, Great Books.

Adda Met Laeng iti Kalidad
Ti imasna, kunada a ti libro ti makaammo a mangilako iti bagbagina. No nasayaat dayta a libro, ket impablaak ti bigtime publisher wenno indie publisher, gatangen dayta dagiti agbasbasa.

Ken inayonmi met a no nasayaat dayta a libro, ke nakasurat iti Tagalog wenno Ilokano, gatangen dayta dagiti agbasbasa, uray dagiti Ilokano a nakirmet.

Kas panggibus ngarud, nasayaat no agbalin nga alternatibo ken ayuda a pablaakan ti indie publishing ngem masapul koma a masigurado ti kalidad tapno iti kasta, gatangen met laeng dagiti agbasbasa ket ngarud, saan met a masayang ti kuarta, panawen ken talento.

No uray maysa a porsiento laeng ti pito milion nga Ilokano— 70 a ribu dayta— ket gumatang iti librom, nakadakdakkelen dayta a maganabmo iti panangipablaakmo iti librom.—O